~ අනුෂ්කා කහඳගමගේ, සමාජයීයවිද්‍යා අධ්‍යයනංශය, ඔටාගෝ විශ්වවිද්‍යාලය, නවසීලන්තය
“චී.. චී.. චී. ලැජ්ජ නැද්ද, අපේ එකෙක් කලාව කරන්න. කව්ද උඹ දිහා බලන්නේ, විද්‍යාවයි ගණන් ගන්නේ. අඩු ගනනේ වානිජවත්, ඉතින් පුතේ නම්බුවක්නේ ෆේල් උනත් විද්‍යාවෙන් විභාගේ කොරලා…” — විකෘති, සෝමලතා සුබසිංහ
අප රටේ පවතින ජනප්‍රිය අදහස වන්නේ, කලා සහ මානව ශාස්ත්‍ර අධ්‍යාපනය නිෂ්පල අධ්‍යයනික ක්‍ෂේත්‍රයක් බවයි. මේ ලිපිය මගින් මා කලා උපාධිය වශයෙන් හඳුන්වනු ලබන්නේ මානව ශාස්ත්‍ර, සමාජයීය විද්‍යා, චිත්‍ර, නැටුම්, සංගීතය, සිනමාව ඇතුළු පුළුල් විෂය පථයයි. කලා උපාධිය නිෂ්ඵල, කාලෝචිත නොවන, නැතහොත් සමකාලීන සමාජ අවශ්‍යතාවලට නොගැලපෙන්නක් බව පොදු සමාජයේ ඇතිවී තිබෙන කතා බහයි. මෙම ජනප්‍රිය අදහස තුළ ‘සමාජ අවශ්‍යතා’ යනු මොනවාද? ‘සමාජ’ යන පුළුල් අරුතින් භාවිත කරනු ලැබුවත්, සත්‍ය වශයෙන්ම මින් අදහස් කරන්නේ ‘වෙළඳපොල’ අවශ්‍යතාවලට නොගැළපෙන බවයි. එනම්, කලා උපාධිය වෙළඳපොල අවශ්‍යතාවලට අනුව හැඩ ගැසී නොමැති බවයි. මේ තුළ සමාජය යන පුළුල් සහ සංකීර්ණ ප්‍රපංචය ‘වෙළඳපොල’ දක්වා දක්වා ඌණනය වී ඇත. එසේ සමාජය යන්න වෙළඳපොල දක්වා මෙතරන් සරල ලෙස ඌණනය වීම අප ලබනා අධ්‍යාපනයේ යම් අසමත් වීමක් බව පිළිගත යුතුය. එවැනි පටු අදහසක් සමාජගත වීමේ වැඩි වගකීමක්, සමස්ත අධ්‍යාපන පද්ධතිය මත පැටවෙනවා මෙන්ම, විශේෂයෙන්ම මානව ශාස්ත්‍ර සහ කලා විෂය ධාරා මත පැටවෙයි.
කලා උපාධිය සහ වෙළඳපොළ
දැනට ලංකාවේ පවතින සියලුම උපාධි පාඨමාලා සඳහා ශිෂ්‍යයින් ප්‍රවේශ වෙන්නේ අ.පො.ස. උසස් පෙළ නම් වූ තරඟකාරී විභාගයෙනි. අ.පො.ස. උසස් පෙළ විභාගයට මුහුණ දෙන බොහෝ සිසුන් පෞද්ගලික උපකාරක පන්තිවල සහාය නොමදව ලබයි. එබැවින් විශ්වවිද්‍යාල වලට ඇතුළුවන මේ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවගේ හැසිරීම්, ඔවුන් අධ්‍යාපනය ලැබීම සඳහා යොදාගන්නා ක්‍රමවේද, විශ්වවිද්‍යාලයට ප්‍රවේශ වීමට පෙර සිටම වෙළඳපොල විසින් කොන්දේසි ගතකර හමාරය. එබැවින්, විශ්වවිද්‍යාල ශාස්ත්‍ර පීඨ තුළ පවතින අධ්‍යාපනයත්, සමාජයේ අනෙක් සෑම දෙයක් සේම වෙළඳපොල විසින් දැනටමත් කොන්දේසි වලට යටත්කර ඇත. වඩාත් උත්ප්‍රාසාත්මක කරුණ වන්නේ, වෙළඳපොල විසින්ම බිහිකළ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව එම වෙළඳපොල විසින්ම ප්‍රතික්ෂේප කිරීමයි. එවැනි පසුබිමක් තුළ, ගැටලුව පවතින්නේ පවතින අධ්‍යාපන ක්‍රමයට වඩා අධ්‍යාපනය සහ සමාජය යන සියලු දේ වෙළඳපොළ දක්වා ඌනනයකර ඇති ධනවාදී ආර්ථික ක්‍රමයේය.
මානව ශාස්ත්‍ර සහ කලා විෂයයේ අරමුණ
අපි මානව ශාස්ත්‍ර සහ කලා විෂය ධාරාවලින් බලාපොරොත්තු වෙන්නේ කුමක්ද? මනුෂ්‍යයා තමාටම අභිමුඛ කිරීම, නැත්තම් මනුෂ්‍යයෙක් යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ කුමක්ද යන්න අවබෝධ කරගැනීම සහ මනුෂ්‍යයෙක් ලෙස සමාජයේ අනෙකුත් මනුෂ්‍යයින් සමඟ ජීවත් වන්නේ කෙසේද යන්න අවබෝධ කරගැනීම, කලා සහ මානව ශාස්ත්‍ර අධ්‍යාපනයේ සාරය වෙයි. මෙතැනදී අනෙකා කෙරෙහි සහකම්පනයක් ඇති කරගන්නේ කෙසේද, අනෙකාගේ සංස්කෘතිය අවබෝධ කරගැනීම, මානව ඉතිහාසය පිළිබඳ ගැඹුරින් හැදෑරීම වැනි කාරණා ගණනාවක් මීට ඇතුළත් වෙයි.
මානව ශාස්ත්‍ර හටගැනීම සහ අර්බුධකාරී සමාජය
මානව ශාස්ත්‍රවල හටගැනීම සිදුවූ කාලයට සහ අවකාශයට අවධානය යොමු කළහොත්, මානව ශාස්ත්‍ර බිහි වූයේ ශීග්‍රයෙන් ධනවාදී කාර්මීකරණයට ලක්වන සමාජ තුළ බව බොහෝ දෙනා දන්නා කාරණයකි. එනම්, මානව ශාස්ත්‍ර බිහි වූයේම විශාල සමාජ විපරිවර්තනයක් සිදුවූ සමයක. එම ව්‍යාධීමය සමාජය එම අර්බුධයෙන් මුදවා ගැනීමේ අරමුණිනි. එවැනි තත්වයක් තුළ බිහිවූ මානව ශාස්ත්‍ර වර්තමාන සමාජ අර්බුධයට නොගැළපෙන හෝ අදාළ නොවන බවට කෙනෙකු තර්ක කරන්නේ කෙසේද?
මානව විරෝධී සමාජය
වර්තමාන සමාජය මානව ශාස්ත්‍ර හටගත් සමාජයට වඩා වෙනස් වී ඇති බවට කෙනෙකුට තර්කකළ හැකි අතර, එය සත්‍යයකි. එනම්, වෙළඳපොළ විසින් ඇති නැති පරතරය තවත් විස්තීරණය කොට ඇති අතර, පරාරෝපණය වර්ධනය වී ඇත. එමෙන්ම, අධ්‍යාපනයත් ගෝලීය වෙළඳපොල තුළ ප්‍රධාන භාණ්ඩයක් බවට පත්වී හමාරය. අධ්‍යාපනය වෙළඳපොලකරණය මෙන්ම වෙළඳපොල ආර්ථිකය විසින් වර්ධනයකර ඇති අනෙකුත් තත්ත්ව හරහා අසමාන අවස්ථා සහිත සමාජයක් බිහිවී ඇත. අධ්‍යාපනය වෙළඳපොල භාණ්ඩයක් බවට පත් කිරීම තුළින් මේ අසමාන අවස්ථා සහිත සමාජය වඩාත් හොඳින් නඩත්තු කිරීම සිදුවෙයි. සියලු දෙනාටම සමාන අවස්ථා නොලැබෙන සමාජයක්, ‘මානව විරෝධී’ සමාජයකි. සෑම මනුෂ්‍යයෙකුටම මනුෂ්‍යයෙක් ලෙස සමාන අවස්ථා භුක්ති විඳිමින්, ආත්ම අභිමානය සහිතව ජීවත් විය නොහැකි සමාජයක් මානව විරෝධී සමාජයකි. මේ අනුව, මානව විරෝධී සමාජ විසින් මානව ශාස්ත්‍ර සහ කලා විෂය ප්‍රතික්ෂේප කරයි. එනමුත් සිදුකළ යුත්තේ කලා හා මානව ශාස්ත්‍ර තුළින් මානවවාදී සමාජ ඇති කිරීමයි. එසේ කළහැක්කේ මානව ශාස්ත්‍ර සහ කලාව දියුණු කිරීමෙන් විනා, ඒවා නැති කිරීමෙන් සහ හැකිලීමෙන් නොවෙයි. ඒ අනුව, මානව විරෝධී සමාජයක් වෙනුවට මානවවාදී සමාජයක් බිහි කිරීමට නම්, මානව ශාස්ත්‍ර හකුලා දැමීම වෙනුවට ඒවායේ තත්ත්වය දියුණු කිරීමත්, ඒවා ව්‍යාප්ත කිරීමත් අවශ්‍ය වෙයි.
ලංකාවේ කලා උපාධිය ගුණාත්මක බවින් යුක්තද?
මානව ශාස්ත්‍ර සහ කලා උපාධිය වැදගත් වුවත්, ලංකාවේ මේ වන විට පවතින කලා උපාධිවල තත්ත්වය ගුණාත්මක වශයෙන් දුර්වල මට්ටමක පවතියි. ඊට හේතුව, මානව ශාස්ත්‍ර සහ කලා විෂය ධාරාවේ පවතින නෛසර්ගික/ආවේණික ප්‍රශ්නයක් නොවෙයි. එයට හේතු දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ විශ්ව විද්‍යාල අධ්‍යාපනයේ ස්වාධීනත්වය අඩපණ කරන, පටු දේශපාලන අරමුණු වෙනුවෙන් ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය කෙරෙන, සමාජය පුරා උඩු දුවා ඇති දේශපාලනීකරණය මෙන්ම ස්වභාෂා අධ්‍යාපනයට මාරු වීමෙන් මතු වූ ගැටළු ආදිය ප්‍රධාන වේ.
කලා උපාධියේ සමාජ කාර්ය භාරය
ලංකාව විශාල වශයෙන් ප්‍රචණ්ඩත්වය අත්විඳි සමාජයකි. දශක තුනකට ආසන්න කාලයක් පැවති යුද්ධය, 71, 88-89 තරුණ කැරළි මෙන්ම පශ්චාත් යුධ සමයේ විවිධ ආගමික ප්‍රජාවන්ට එරෙහිව එල්ල වූ පහරදීම් මීට උදාහරණ ලෙස දැක්විය හැකියි. ජනවාර්ගික ප්‍රජාවන් මෙන්ම විවිධ ආගමික ප්‍රජාවන් අතරත් නොරුස්නාසුලු ආතතියක් රට තුළ පවතියි. එම ආතතිය, නිසි දේශපාලන විසඳුමකින් තොරව, අළුයට ගිනි පුපුරු මෙන් උණුසුම්ව පවතින අතර, විවිධ අවස්ථාවල විවිධ ආකාරයෙන් එම තත්ත්වය පුපුරා යා හැකිය. මේ තත්වයට හේතු ගණනාවක් ඇත. එයින් ප්‍රධානම හේතුවක් වන්නේ, වෙළඳපොල කේන්ද්‍ර කරගත් මෙන්ම, සිංහල බෞද්ධ ජාතිවාදී ආඛ්‍යාන මත යැපෙමින් සිටින ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂවල දේශපාලන ව්‍යාපාරයි. මේ සිංහල බෞද්ධ ජාතිකවාදී මතවාද රටේ සියලු දේශපාලන, ආර්ථික සහ සමාජ සංස්ථා තුළ අන්තර්ගත වී ඇත. අධ්‍යාපනය ද මෙම මතවාදයේ ගොදුරක් වීම නොවැලක්විය හැකිය. අධ්‍යාපනය මෙම මතවාදවල ගොදුරක් වීම, වෙනත් සමාජ සංස්ථා මෙම මතවාදවල ගොදුරක් වීමට වඩා භයානකක වෙයි. එයට හේතුව වන්නේ, වෙනත් සමාජ සංස්ථා අභිබවා යමින්, අධ්‍යාපන ක්‍රමය මෙම ආධිපත්‍යමය සිංහල බෞද්ධ ජාතිකවාදී සටන් පාඨ නඩත්තු කරමින්, නිෂ්පාදනය කරමින් සහ ප්‍රතිනිෂ්පාදනය කරමින් සිටීමයි. වඩාත් උත්ප්‍රාසාත්මක කරුණ වන්නේ, ව්‍යාධීමය සමාජ තත්ත්වය සහ අපගේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය අතර සම්බන්ධයක් පවතින බව පොදුජන සමාජයට පසක් නොවීමයි.
මෙම අවකාශ දෙක, එනම් අධ්‍යාපනය සහ සමාජ ප්‍රචණ්ඩත්වය සම්බන්ධ කරමින් කතා කිරීම බොහෝ විට ඉතාම සුලුතර පිරිසකගේ බුද්ධිමය කව තුළට සීමා වී ඇත. පශ්චාත් යුධ සමය තුළ ප්‍රජාවන් අතර විශ්වාසය ඇති කිරීමේ ප්‍රමුඛ භූමිකාව රඟ දක්වනු වෙනුවට, අධ්‍යාපන ක්‍රමය විසින් සිදු කරන්නේ, සමාජ පන්තිය, ස්ත්‍රී-පුරුෂ සමාජ භාවය, ජනවර්ගය වැනි ප්‍රවර්ග හරහා සමාජය තුළ ව්‍යුහාත්මක ප්‍රචණ්ඩත්වය නඩත්තු කිරීමට පාර කැපීමයි. අනෙක් අතට, දේශපාලකයින් අධ්‍යාපනය පිළිබඳ සාකච්ඡා කරන්නේ ආර්ථිකයට සම්බන්ධ යමක් ලෙස පමණක් වන අතර, මූලික වශයෙන් අධ්‍යාපනය ආර්ථික අර්බුධයට වගකිව යුතු එකම සාධකය ලෙස ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් විසින් හුවා දක්වමින් සිටියි.
ආණ්ඩුවේ අධ්‍යාපන ප්‍රතිපත්තිය
ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශයේ, ‘වෘත්තීය තාක්ෂණවේදීන් බිහිකරන උසස් අධ්‍යාපන ක්‍රමවේදයක්’ යන කොටස මූලික වශයෙන් යොමු වන්නේ, කලා සහ ශාස්ත්‍ර අධ්‍යාපනය වෙනුවට, විද්‍යා තාක්ෂණ අධ්‍යාපනය සහ ඉංග්‍රීසි අධ්‍යාපනය මෘදු කුසලතාවක් ලෙස වර්ධනය කිරීම හරහා සුහුරු තාක්ෂණවේදීන් නිර්මාණය කිරීමටයි. මෙහිදී උපකල්පනය කර ඇත්තේ, විද්‍යා හා තාක්ෂණ විෂය ධාරාව, ආර්ථික සහ අධ්‍යාපන යන ක්ෂේත්‍ර දෙකේම පවතින අර්බුධවලට විසඳුමක් බවට පත් වී, ඔය කියන්නාවූ ‘ආර්ථික සංවර්ධනය’ වෙත රට ගමන් කරවනු ඇති බවයි. ලංකාවේ වත්මන් ශ්‍රම ඉල්ලුම ප්‍රධාන වශයෙන් ඇඟලුම් සහ ආරක්ෂක අංශ මත පදනම්ව පවතින (2017 ශ්‍රම ඉල්ලුම් සමීක්ෂණ වාර්තාව) තත්වයක් තුළ ලංකාවේ අනාගත රැකියා වෙළඳපොල පිළිබඳ පුරෝකතනය කිරීමේ හැකියාව අවමය. මෙවැනි තත්වයක් තුළ, ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් විසින් කෙටි කාලීන සහ සුරක්ෂිත භාවයකින් යුක්ත නොවන ආර්ථිකයක් සඳහා අවශ්‍ය ‘තාක්ෂණික ශ්‍රමිකයන්’ නිර්මාණය කිරීමේ යෙදී සිටියි. ඒ වෙනුවට ඔවුන් කළ යුතුව තිබුණේ, උපකල්පනය කළනොහැකි ඕනෑම අනාගත ආර්ථිකයක් සඳහා අවශ්‍යකරන නිර්මාණශීලි පිරිසක් අධ්‍යාපනය තුළින් නිර්මාණය කිරීමට උත්සාහ කිරීමයි.
සාමය සහ අධ්‍යාපනය
නිර්මාණශීලී අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් ගොඩනැඟීමේදී කළ යුතු සහ පරිස්සමෙන් කල්පනාකාර බැලිය යුතු බොහෝ පැතිකඩ පවතියි. නමුත් මාගේ මූලික අවධානය යොමුවන්නේ සමාජයේ අනෙකුත් මනුෂ්‍යයින් සමඟ එකට ජීවත්වීම පිළිබඳවයි. නිර්ප්‍රභූ සහ බැහැර කරනලද ආඛ්‍යාන විෂය මාලා තුළට අන්තර්ගත කිරීම මෙහිදී වැදගත් වේ. මේවා අතර විචාර පූර්වක ලෙස සිතීම වර්ධනය කරන ආකාරයේ අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් ඇති කිරීම, දැනට පවතින්නා වූ මිලිටරිකරණය වූ මෙන්ම තම ජාතිය කෙරෙහි පක්ෂපාතීත්වයෙන් යුක්ත අගතිගාමී විෂම සමාජයක් තුළ අන්‍යෝන්‍ය අවබෝධයකින් යුක්තව හැදී වැවැඩීමට අවශ්‍ය ධෛර්යය ලබා දීම මෙන්ම, එම සමාජය යහපත් ලෙස වෙනස් කිරීමට අවශ්‍ය ශක්‍යතාව ලබා දීම ආදී ප්‍රවේශ ප්‍රමුඛ වෙයි.
ආර්ථිකය සම්පුර්ණයෙන්ම නොසළකා හරින අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා කිරීම මාගේ අභිප්‍රාය නොවෙයි. නමුත් අපගේ වඩාත් දුර්වල පශ්චාත් යුධ වාතාවරණය තුළ හුදූ ‘ආර්ථික-සංවර්ධනය’ වෙනුවෙන් පමණක් පවතින දෙයක් ලෙස අධ්‍යාපන කතිකාවට ප්‍රවිෂ්ඨ වීම බෙහෙවින් පටු දැක්මකි. අධ්‍යාපනය, සමාජයක ආර්ථික අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් වැඩකළ යුතු බවට කිසිඳු සැකයක් නොමැති වුවත්, ‘සංවර්ධනය’ යන්න හුදූ ආර්ථික සංවර්ධනයට ලඝුකළ නොහැකි බව අමතක නොකළ යුතුය. ලෝකයේ බොහෝ තැන්වල ‘සංවර්ධනය’ යන අදහසට ආර්ථිකයට ලඝු කරන මිත්‍යාවෙන් මිදී බොහෝ කල්ය. වර්තමාන සංවර්ධන එළඹුම් දිගු කාලීන අරමුණු සහිත, ආර්ථිකයෙන් ඔබ්බට ගිය වඩාත් පුළුල් ඒවා වෙයි. අධ්‍යාපනය, නිර්මාණාත්මක කුසලතා සහ සාමකාමීත්වය සහ පැවැත්ම වැනි ආර්ථිකයෙන් ඔබ්බට ගිය පුළුල් සමාජ අරමුණු අත්කරගැනීම සඳහා මග සැළසිය යුතු වෙයි. එවැනි ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් තොර සමාජයක ආර්ථික සංවර්ධනය අත්කර ගැනීම ද පහසු වනු ඇත.
